Barst!
Pleidooi voor het kwetsbare verhaal
There’s a crack in everything. That’s how the light comes in.
(Anthem, Leonard Cohen)
Wat doen we ons als mens, team of organisatie toch vaak stoer voor. We vertellen met verve de verhalen over onze grote successen. Zo stralen we uit: bij ons gaat alles goed. Bij ons schijnt de zon. We hebben alles onder controle! Ik noem het fakebookverhalen. Want door uit onze verhalen datgene weg te filteren wat lastig was, waarmee we hebben geworsteld of wat ons voor een dilemma plaatste, geven we onszelf én anderen niet de kans om onze emoties te zien en te begrijpen wat er aan ons succes ten grondslag lag. Zo geven we onszelf en anderen niet de kans om te leren en te laten zien wie we echt zijn. Want juist wat niet 100% perfect gaat, vraagt van ons om te laten zien wat ons echt drijft en wat onze echte waarden zijn. En hoe het misschien wel moet.
Ik geef je een voorbeeld. Het projectteam van ‘Merel’ moest de staande organisatie helpen een nieuw IT-systeem probleemloos te implementeren binnen het Klant Contact Centrum. Ik vroeg haar waar ze het meest trots op was. Ze vertelde:
Op een gegeven moment moest er een bepaald deel van het opgeleverd worden. Maar ik wist van de leverancier dat juist dat deel van het systeem nog onvoldoende was getest. Dus we wisten niet zeker of de migratie in één keer goed zou uitpakken. Ik heb het ontwikkelteam vaak gevraagd: Gaat het lukken? Ja, het komt vast goed, zeiden ze dan steeds. Het was spannend, maar gelukkig is het ook goed gekomen. Daar ben ik trots op.
Het is een verhaal zoals we het zo vaak vertellen: het was even spannend, maar het kwam allemaal goed. Zo maken we lange verhalen kort en halen we het hart uit het verhaal. De barstjes laten we niet zien Dus vroeg ik aan Merel: Vertel eens, wat gebeurde er tussen jouw zorg en de geslaagde oplevering? Toen vertelde ze:
Ik heb er vier nachten niet van geslapen. Kon ik vertrouwen op het team of moest ik in beweging komen? Tijdens een etentje met een vriendin, was ik er met mijn hoofd niet bij. Ik vertelde waar ik me zorgen over maakte. ‘Dat vind ik niets voor jou’, zei ze, ‘het op z’n beloop laten’. Dat zette me aan het denken. En toen begreep ik het: Omdat ik ervan uit ging dat ik zelf onvoldoende kennis had van het nieuwe systeem, verliet ik me helemaal op het ontwikkelteam. Maar, bedacht ik me, ik ken wel de principes achter allerlei systemen. Ik kan dus wel meedenken en meepraten. Bovendien ben ik uiteindelijk verantwoordelijk! Dat was mijn wake-up call. Diezelfde avond heb ik de leider van het ontwikkelteam gebeld: ‘Ik wil je morgenochtend meteen spreken’. ‘s Ochtends zei ik tegen hem: ‘Je gaat hier niet weg, voordat we het hele proces doorgenomen hebben om te kijken waar mogelijke hick ups zitten.’ We hebben er drie geïdentificeerd en daar hebben we vervolgens bovenop gezeten. De implementatie ging uiteindelijk geruisloos. Dáár ben ik trots op: dat ik heb ingezien dat ik voldoende kennis om achterliggende mechanismen te onderkennen. En dat ik mijn rol en verantwoordelijkheid stevig heb gepakt!
Wow. Nu was het verhaal rond. Nu begreep ik wie Merel is, waar zij voor staat en wat zij kan. En hoe je kunt voorkomen dat zo´n situatie verkeerd afloopt. Nu leert haar verhaal anderen hoe lastig maar ook belangrijk het is om je rol voluit te pakken. We kunnen meegaan in haar emoties. En begrijpen dat het gesprek met haar vriendin (de medestander in het verhaal) Merel aanzette tot beweging.
Het hart van ieder verhaal is dat dilemma, die worsteling, dat conflict, die ongewenste of onverwachte gebeurtenis. Die crack. Die dwingt je om stil te staan bij wie je bent en waar je voor staat en wat je kunt. Die zet je in beweging. That’s where the light comes in.
‘Maar dat willen we helemaal niet laten zien’, hoor ik vaak. ‘Dat is veel te kwetsbaar’. Tsja, kwetsbaarheid. Brene Brown heeft daar waardevolle woorden over geschreven en gesproken in haar boek De kracht van Kwetsbaarheid en in haar Ted-talk die meer dan 27 miljoen (!) keer is bekeken: Kwetsbaarheid is de weg naar verbinding. En verbinding is de basis van ons bestaan. Het geeft ons leven betekenis en zin. Het zet ons in beweging als we het lef hebben om het te zijn.
Dus ja: een verhaal werkt alleen wanneer je bereid bent ook dat stukje te vertellen waarin de dingen niet gingen zoals je had gehoopt. Waarin je geworsteld of getwijfeld hebt. Waarin het erop of eronder was. Want juist in dat stukje van het verhaal herkennen we de ander en de situatie. We leven immers geen van allen perfecte levens. Dat stukje van het verhaal raakt ons. Door dat stukje van het verhaal voelen we compassie en daar ontstaat de verbinding. Op dat stukje van het verhaal leren we of komen we in beweging. Maar natuurlijk laat je het daar als verteller niet bij. Na de worsteling volgt in een verhaal een wending. Die laat zien hoe je uit de worsteling bent gekomen. En waar jij voor staat. Als mens, als team of als organisatie.
Wie verhalen wil gebruiken om z’n organisatie, team of zichzelf als ondernemer over het voetlicht te brengen, moet dat begrijpen. En moet weten hoe een verhaal op die manier over het voetlicht wordt gebracht.
Het vraagt van StoryPractitioners – professionals die storytelling inzetten om hun organisaties vooruit te helpen – de competentie om dat over het voetlicht te brengen en met dat gegeven vervolgens verstandig aan de slag te gaan. Dat is niet makkelijke. Maar wel noodzakelijk. There’s a crack in everything, that’s where the light gets in.
©Annet Scheringa, TheStoryConnection, december 2016
Op dit artikel berust copyright. Je mag de informatie of delen daaruit overnemen, maar uitsluitend met vermelding van de auteur en met vermelding van www.thestoryconnection.nl
